Camus'nun Yabanci'si

Paskalya tatilindeyiz. bense pazartesi gununden beri yalnizim. 10 gun surecek bu ayrilik baslamadan once duygusal bir moda girmistim. ama bende garip bir icinde-bulundugu-duruma-alisma ozelligi var. oncesindeki duygusalligin tersine, su an yalnizligimin keyfine variyorum. yalnizligin da guzel bir yani var, uzun surmedigi surece elbette.

keyif yapmaktan ders calisamiyorum. onceki gun sehre indim ve uzun suredir almak istedigim kitabi aldim. Doris Lessing'in The Golden Notebook'u (Altin Defter). Kitaplari tararken bir de Albert Camus'nun The Outsider'ina (Yabanci) rastladim. Onu da aldim.

Yabanci'yi bitirdim. kisacik bir kitap zaten. kitabi asil alis nedenim, konusunun yabancilasma olmasiydi. ama benim ilgi duydugum yabancilasmadan farkli bu. camus, yabancilasmayi, varoluscu felsefe ile anlatiyor. toplum kurallarina gore degil de kendi gercekleriyle yasayan bir insanin toplum tarafindan dislanisini konu ediniyor.

simdi efendim soyle... kahramanimiz Mersault, hic olmadik bir sekilde bir cinayet isler ve kitap onu olume goturen sureci anlatir. biraz rastlantisal bir cinayettir isledigi ama bunun pek bir onemi yoktur onun icin. cunku onun icin hayatin pek bir onemi yoktur.

bu yuzden basina gelenleri hep duygusuz bir sekilde karsilar. annesi olur, pek bir sey hissetmez. annesinin olumu uzerine taziyelerini bildirenlere o, 'olmese daha iyiydi ama ne yapalim' gibi cevaplar verir. ve aglamadigi icin onu ayiplayanlari bir turlu anlayamaz. annesinin cenazesinde kotu hisseder aslinda, ama bunun asil nedeni, havanin cok sicak olmasi, ve bu sicak havada onun uzun bir yol yurumek zorunda kalisidir.

Mersault bir cinayete karisir, yine pek bir sey hissetmez. ne kendini savunur ne de cezasi hafiflesin diye bir girisimde bulunur. onun bu hissizligini anlayamaz etrafindakiler. o yine rahatsiz olur cunku insanlar onun anlattiklarinin altinda baska baska nedenler aramaya kalkisir. "annenin olumunun uzerine bunalimdaydin, o yuzden mi isledin cinayeti?" der avukati. o ise "yoo, yok oyle birsey" turunden cevaplar verir.

olaylar oyle bir hal alir ki, Mersault'un asil sucu, isledigi cinayet degil de, annesinin cenazesinde aglamamasi olur. cenazede aglamamak nasil bir zalimliktir! yargilanmasi bu konu uzerine odaklanir.

Mersault'un hayata karsi bu denli duygusuz olusu rahatsiz edici. ona gore onda bir sorun yok, o hayati olmasi gerektigi gibi karsiliyor. ama insani duygulardan bu denli uzak olusu normal bir insan olmadigini dusundurtuyor digerlerine. Camus ise boyle dusunmuyor karakteri hakkinda. Camus'ya gore Mersault'un yaptigi -mis gibi davranmamak. baskalarini rahatlatmak ugruna aglamamak, ya da uzgun olup olmadigi konusunda yalan soylememek.

Mersault, toplumun davranis kaliplarinin disinda davraniyor ve bu yuzden toplumun disinda yer aliyor. onun duyarsizligi rahatsiz edici bir hal. ancak toplum onu kabul etsin diye toplum kurallarina uyuyormus gibi rol yapmamasi ise onu durust bir insan yapiyor. cinayeti isledigine dair pisman oldugunu soyle diyorlar, o ise yine dogruyu soyluyor ve pismanlik degil ama rahatsizlik duyuyorum diyor. icinde bulundugu kotu durumdan kurtulmak icin yalan soylememesi, onun durustlugunun boyutlarini gosteriyor.

Camus diyor ki, gunluk hayatin icinde yer alabilmek adina insanlar her gun yalan soyler ya da yalan olmasa da soylemek istediklerinin fazlasini soylerler. bunu hayati kolaylastirmak adina yaparlar. Mersault bunu yapmiyor, bu oyunu oynamiyor. oynasa, toplum onun canavar olmadigini gorecek ve rahatlayacak. Mersault'un toplumdan farkli davranmasi, toplumun onu bir tehdit unsuru olarak gormesine neden oluyor. toplum herkes bir olsun, herkes ayni sekilde davransin istiyor. bunu yapmayani ise, yani Mersault'u, icinden sokup atiyor.

kitabi sevdim, evet. sadece akla getirdigi sorular nedeniyle bile okumaya deger. ornegin, kitabin ardindan benim hala dusunmekte oldugum sorular sunlar: baskalari iyi hissetsin diye -mis gibi mi yapmali, yoksa dibine kadar durust davranip ne hissediyorsak sadece o kadarini mi soylemeli? tum toplum ayni sekilde mi uzulmeli? buna uymayanlari canavar mi ilan etmeli? peki bu farkliliklara nereye kadar izin vermeli? ya da farkli olmak icin izin istemek bile bir cesit kisilik hakkina saldiri degil mi? peki ama toplum olabilmek icin bazi ortak noktalar gerekli degil mi? o zaman nedir bu ortak noktalarin siniri? bu ortak noktalarin siniri ne olmali ki biz hem kendi basimiza farkli bireyler olabilelim, hem de birlikteyken bir toplum olabilelim?

dusunmelerim bitmis degil, gordugunuz gibi. kafamdaki sorular azalmak yerine, yalnizca cogaliyor.